فرش ماشيني

همانظور كه در مقاله ديگر به تاريخچه فرش ماشيني اشاره كرديم ، فرش ماشيني گونه اي مصنوعي از قالي است كه برخلاف قالي دستباف توسط ماشين آلات صنعتي بافته مي شود، به دليل سرعت توليد و همچنين ارزان بودن مواد اوليه مصرفي نسبت به قالي دستباف قيمت ارزانتري دارد.

در فرهنگ ايراني، مفروش كردن خانه با فرش دستباف يكي از زينت هاي خانه محسوب مي شود. هرچند كه لمروز بهاي گران اين فرش ها خريد آن را براي بسياري از ما دشوار كرده است. ولي استفاده از فرش دستباف به عنوان نماد هنر و صنعت ايران، هنوز در ميان خانواده ها رواج دارد. در گذشته كه سبك دكوراسيون داخلي منازل و مصالح استفاده شده در ساخت مسكن با امروز متفاوت بود، معمولاً سراسر كف منزل را با فرش ماشيني مي پوشاندند و به همين دليل، بافت قالي هاي بزرگ بسيار رايج بوده تا تمام سطح را بپوشاند. ولي با جايگزين شدن مبل و صندلي به جاي مخده و پشتي، ديگر از فرش هاي بزرگ در منزل استفاده نشد، ولي از ارزش و جايگاه فرش كاسته نشد و به جاي فرش هاي بزرگ، فرش هايي با اندازه هاي كوچك تر رواج پيدا كرد. گذشته از بعد صنعتي، فرش كاركرد فرهنگي نيز دارد. مثلاً طرح ها و نقش هاي فرش ها نه تنها نشان دهنده يك دوره تاريخي خاص است، بلكه فرهنگ بافندگان آن و منطقه بافت آن را نيز آشكار مي كند. اما فرش ماشيني در ايران عمري تقريباً ۴۰ ساله دارد. در چند سال اخير، افزايش قيمت فرش ماشيني و به تبع آن افزايش سهم هزينه هاي آن در سبد هزينه هاي خانوار، فرايند خريد فرش ماشيني را پيچيده تر و تصميم گيري در اين خصوص را دشوارتر كرده است.

شايد شما بارها و بارها با اصطلاح “شانه ” فرش برخورد كرده باشيد. اغلب وقتي براي خريد يك فرش ماشيني به فروشگاه فرش مي رويد يكي از نخستين چيزهايي كه فروشنده به آن اشاره مي كند، اين است كه اين فرش چند شانه است . در باور عامه مردم شانه فرش تنها دليل گران بودن قيمت آن است. اما اين باوري غلط است.

شانه فرش ماشيني چيست؟

به صورت مختصر و مفيد مي توان گفت كه تراكم عرضي گره هاي بافته شده در يك فرش ماشيني را “شانه” آن فرش گويند. شانه فرش بر حسب متر محاسبه مي گردد.

چگونه مي توان شانه اصلي و واقعي يك فرش ماشيني را به دست آوريم؟

اين كاري بسيار ساده است اما اغلب مردم به دليل نا آگاهي نمي توانند شانه واقعي يك فرش ماشيني را به دست بياورند . به عنوان نمونه وقتي در مورد يك فرش گفته مي شود ۷۰۰ شانه يا ۱۰۰۰ شانه است منظور اين است كه در يك متر از عرض فرش ۷۰۰ گره و در فرش ۷۰۰ شانه و ۱۰۰۰ گره در فرش ۱۰۰۰ شانه وجود دارد. اكنون كار شما بسيار ساده است و كافيست ۱۰ درصد و يا حتي ۵ درصد اين مقدار را محاسبه كنيد. يعني شما وقتي به پشت يك فرش نگاه ميكنيد در يك فرش هفتصد شانه بايد ۷۰ گره در ده سانتيمتر و يا ۳۵ گره در ۵ سانتي متر وجود داشته باشد.

تراكم و شانه از جمله اصطلاحات فرش ماشيني است كه اغلب شما آن را شنيده ايد و شناخت اين اصطلاحات به شناخت فرش ماشيني كمك ميكند. منظور از تراكم در فرش ماشيني همان تراكم طولي فرش ماشيني مي باشد. به عبارت ديگر تراكم نيز همانند شانه است با اين تفاوت كه شانه مربوط به عرض فرش مي باشد به همين دليل به آن تراكم عرضي نيز گفته مي شود اما تراكم مربوط به طول فرش است كه آن را با نام تراكم طولي نيز مي شناسند. با اين توضيحات پي بردن به تراكم فرش بسيار ساده خواهد بود. اما يك تفاوت اساسي وجود دارد و آن اينكه تراكم را در نصفه فرش محاسبه نموده و براي اعلام آن را در عدد ۳ ضرب مي كنند تا تراكم كلي و اصلي فرش به دست آيد. يعني وقتي گفته مي شود فرشي تراكم ۳۰۰۰ دارد يعني بايد در يك متر طول آن ۱۰۰۰ گره وجود داشته باشد تا با محاسبه ضريب ۳ اين عدد صحيح باشد. پس اگر شما بخواهيد مي توانيد همين مقدار را در مقياس كمتر محاسبه كنيد. يعني فرش با تراكم ۳۰۰۰ بايد در ۱۰ سانتيمتر طول آن ۱۰۰ گره و يا در ۵ سانتيمتر طول آن ۵۰ گره وجود داشته باشد. در فرش هاي شانه و تراكم پايينتر براي بدست آوردن تراكم طولي فرش، به خاطر نوع دستگاه بافت فرش تعداد گره هاي طول فرش را ضرب در ۲ مي كنيم. بدين ترتيب شما به راحتي مي توانيد با محاسبه تراكم حقيقي و واقعي فرش ماشيني ، فرش هاي مورد نياز خود را خريداري نماييد.

تراكم و شانه فرش ماشيني يعني چه : همانطور كه مي دانيد هر فرش يك سري مشخصه دارد كه با آن شناخته مي شود. در اين مقاله با ذكر چند مثال در باب توضيح مفاهيم تراكم و شانه به بررسي فرق تراكم فرش با شانه فرش (فرش هاي ابريشمي و فرش هاي ماشيني ) مي پردازيم.

هر فرش از نظر تراكم ، داراي دو نوع تراكم است. تراكم عرض و تراكم طولي فرش .

تراكم عرضي فرش :

تراكم عرضي فرش يا همان تعداد ريشه ( گره رنگ ) در يك متر عرض فرش را گويند كه شانه فرش نام مي گيرد.

مثال 1 : يك فرش ماشيني به طور مثال فرش 350 شانه ، داراي 350 ريشه يا همان گره رنگ در هر متر عرض از فرش مي باشد. شانه ي مرسوم و رايج در بازار فرش به اين قرار است. 350 – 440 – 500 – 700 شانه. يعني در هر متر از عرض فرش به مقدار ياد شده داراي ريشه يا گره رنگ مي باشد.

تراكم طولي فرش :

همانطور كه در توضيح تراكم عرضي گفته شد به همان شكل در توضيح تراكم طولي بايد عرض شود كه تعداد گره رنگ ها در هر متر از طول قالي مشخص كننده تراكم طولي فرش است.

مثال 2 : فرش ماشيني اي كه تراكمش براي مثال 500 است يعني اين فرش در هر متر از طول خود داراي 500 ريشه يا گره رنگ مي باشد. 800 – 900 – 1000 از تراكم هاي طولي مرسوم در بازار مي باشند كه به رج شناخته مي شود.

نكته : تراكم طولي فرش به طور مستقيم به بافت فرش بستگي دارد.

فرق تراكم فرش با شانه فرش چيست؟

اگر بخواهيم به طوري قابل درك فرق تراكم فرش با شانه فرش را توضيح دهيم بايد عرض كنيم فرش هاي با شانه بيشتر ريز بافت تر هستند و به همين علت در طرح شلوغ تر مي باشند و به اصطلاح به آن ها فرش دستباف گونه مي گويند چرا كه به اين دست از فرش ها شباهت دارند.

فرق تراكم فرش با شانه فرش ماشيني اين است كه هر چه شانه بيشتر باشد ، يعني گره رنگ بيشتر است و نقشه و طرح متفاوت تر و زيبا تر مي شود. اما در خصوص تراكم فرش همانطور كه از اسمش پيداست هر چه تراكم بيشتر باشد فرش فشرده تر و متراكم تر است و به تبع آن سفت تر و سنگين تر مي گردد.